U kosmopolitskoj prestonici ceo svet! Pročitajte autorski tekst Gorana Vesića

Autorski tekst ministra Vesića prenosimo u celosti:

Da Beograd kao kosmpolitski grad i jedina metropola u ovom delu Evrope svoje ulice naziva po imenima drugih gradova i država navikli smo jer se to dešava već skoro dva veka. Ali naš grad je skoro jedinstven po tome što je znao da čitave svoje delove ili kvartove nazove po nekom drugom gradu ili zemlji. Tako smo u Beogradu imali Englezovac, bara Veneciju ili Bombaj a danas imamo Mostar, Moskvu, London, Albaniju, Kijevo i Šangaj.

Informer

Danas svi u Beogradu znaju gde je Albanija, već koja nije deo grada, već soliter koji je tu 84 godine a pre njega istoimena kafana, ali je važna je tačka za orijentaciju u centru grada. Odmah kraj nje su Moskva i Balkan a nedaleko je i London. Mostar je najkomplikovanija beogradska petlja a ne samo grad u Hercegovini. Nemamo ukrajinski glavni grad Kijev ali imamo naselje Kijevo u Rakovici kao i kineski Šangaj u Batajnici.

Otkud bara, i to Venecija u Beogradu? Od davnina je Venecija Beograđankama i Beograđanima bila poznata kao romantičan i mističan grad na morskim kanalima. Beograd nema more ali ima dve velike evropske reke koje su, pre uređenja obale, često plavile priobalne delove grada. Kvart pored Save oko današnjeg Savskog trga i hotela Bristol čestoje plavljen te je u beogradskom duhu prozvan “Bara Venecija”. Nije to bilo baš tako romantično kao na Jadranu ali su oni koji su tu živeli često koristili čamce da dođu do svojih kuća baš kao stanovnici Venecije. I tako beogradska bara postade Venecija a koliko je često voda nadolazila govori kultna starogradska kafanska pesma ”Beogradski mali pijac potopila Sava” jer se baš tu nalazio čuveni “Mali pijac” gde su alasi najciše prodavali ribu.  Bara je nasipana u 19. veku i to kamenom iz porušenih turskih zdanja, poput ostataka zloglasne Stambol kapije, koja su po oslobođenju uništena. Prilikom izgradnje Železničke stanice na današnjem Savskom trgu obala je nasipana zemljom i kamenom iskopanom na utrini iza oboda grada, kasnije baš zbog tog iskopavanja prozvanoj Prokop. Sudbina je htela da se danas baš na Prokopu nalazi Glavna železnička stanica. Kada su posle 1883. godine tu počeli da prolaze prvi vozovi za Zemun, Beč i Niš bare više nije bilo. Zbog izgradnje pruge, železničke stanice i na desetine koloseka teren je dodatno nasut. Trebalo je da prođe 140 godina pa da ti koloseci  tek pre nekoliko godina koloseci su skinuti i ono što smo nekada zvali Bara Venecija, a potom Štajga postalo je deo grada koji se proteže sve do same obale Save.

Informer

Postoji urbana legenda da je Palata Albanija koja već 84 godine ponosno stoji ima na početku Knez Mihajlove ulice dobila ime po golgoti srpske vojske kroz Albaniju u Prvom svetskom ratu. To nije tačno jer je palata dobila ime po kafani ”Albanija” koja je sagrađena i pod tim imenom je postojala od 1860. godine. Tako je ovo modernističko zdanje sagrađeno 1939. godine kao najviša zgrada Beograda, sa trinaest spratova i visine 53 metara, dobila ime po kafani.  

Malo nas danas zna da je na današnjoj Mostarskoj petlji nekada tekao Mokroluški potok. Preko tog potoka, ispred Vajfertove pivare,  nalazio mostić koji je spajao grad sa divljinom Šumadije koja je počinjala već na padinama Topčiderskog brda. Kraj malog drvenog mostića bila je i kafana “Veliki Mostar“. Ova kafana, smeštena pored neugledne Jatagan male, postala je ozloglašena zbog stalnih tuča i nereda. Postajala je čak i izreka ”ako ti je do tuče idi u Veliki Mostar”. Terevenke koje su okupljale sumnjiv svet i dame upitnog morala počinjale su oko 22 sata i trajale do jutra. Slale su beogradske vlasti u kafanu tržišne inspekcije kao i patrole narodne milicije koje su patrolirale ispred objekta ali ništa nije pomoglo dok kafana nije srušena zbog izgradnje saobraćajne petlje na novom auto-putu kroz Beograd. Kafane više nije bilo a neko duhovir se setio da po kafani nazove petlju koja tako ostade – Mostarska petlja.

Informer

Raskrsnica London u samom centru grada dobila je ime po hotelu i kafani London koji su se baš tu nalazili. Zdanje je krasilo ugao Kneza Miloša i Kralja Milana a bilo je na idealnom mestu – pored svih važnih državnih institucija odnosno na stotinak metara od Narodne skupštine (na mestu današnjeg Odeona) kao i dvora. Hotel je sagrađen 1873. godine a kako je bio blizu Narodne skupštine u njemu su uglavnom odsedali poslanici. Nije čudno da je hotel postao brzo politička pozornica a po njemu je čitav kraj dobio ime London koje i danas nosi. U vreme kada je hotel izgrađen na današnjoj raskrnici se završavao urbani Beograd i počinjala su polja a na mestu gde je danas Slavija bila je močvara gde su se lovile divlje patke. Trg koji danas znamo pod imenom Slavija nekada se zvao ”englezovac” po jednom Škotu!? Do kraja devetnaestog veka ovaj kraj se zvao Simića majur po trgovcu i političaru Đorđu Simiću koji je bio vlasnik zemlje. Tada je od Simića imanje kupio Škot Fransis Makenzi. Beograđani koji nisu razdvajali Škote i Engleze prozvaše pogrešno ovaj kraj – englezovac.

Informer

Mekenzi je isparcelisao celo imanje i formirao pravilne ulice, a objekete na njima je ili sam izgrađivao i davao u zakup, ili je placeve prodavao. Vrlo brzo cena placa je dostigla sumu od 1.000 dukata. Na placevima koje je Makenzi prodavao Beograđanima, podizane su većinom prizemne i jednospratne kuće. One su, prema uslovima koje je postavio Makenzi, morale da budu od tvrdog materijala, ukoliko se nalaze sa lica. Makenzi se pobrinuo da broj stanovnika u naselju bude ograničen, i da se voda u bunarima zaštiti od zagađivanja. Na Englezovcu je stanovao i njegov osnivač. Naselje Englezovac izgrađeno je u veoma kratkom vremenu. Već 1890. godine ovaj kraj je sa 120 izgrađenih objekata, postao zvanični kvart, jedan od devet koliko ih je bilo u ondašnjem Beogradu. Makenzi je zidao javne objekte pa je izgradio Salu mira, apoteku, štampariju, školu i hotel ”Slavija”. Kasnije je čitav kraj nazvan Slavija baš po tom hotelu.

Danas ne znamo gde je bio nekada bio popularni Bombaj. Tako se decenijama zvao deo između bara, neprohodnog grmlja, reka i pritoka, kanala i žabokrečine  na terenu koji su poznavali samo stari Bežaninci. To je, zapravo bila savska obala, nedaleko od lokacije gde se danas nalazi toplana, prema Bloku 70. Kineski grad Šangaj dobio je svoj srpski pandan u rubnom delu Batajnice, delu koji se nalazi “preko pruge”, na putu ka Ugrinovcima. Oko Šangajske ulice formirao se Šangaj, tiho i spontano, sa skromnim kućama na terenu bogatom podžemnim vodama i nedovoljno urbanizovanim. Danas je to veliko naselje koje se spojilo i sa novosagrašenim Busijama, a u Šangaju su i mnoge naše izbeglice pronašle svoj dom.

Informer

Nazvati delove svog grada po drugim gradovima i državama mogu samo veliki, kosmopolitski gradovi kakav je naš Beograd. Zato smo jedina metropola u ovom delu Evrope.