GLAS PROTIV POGROMA SRPSКOG NARODA

Maja 1941. godine kontraverzni hrvatski nadbiskupu Alojzije Stepinac dobio je pismo iz okupiranog i razrušenog Beograda. U pismu, koje je potpisao katolički beogradski nadbiskup Josip Ujčić, ukazano je na pogrom srpskog stanovništva u tek stvorenoj fašističkoj marionetskoj Nezavisnoj državi Hrvatskoj

Brojne srpske izbeglice iz zloglasne NDH kao i slovenački narod među kojima su bili i katolički sveštenici proterani iz Slovenije, donosili su u Beograd strašne vesti o masovnim zločinima u kojima strada srpsko stanovništvo. Nadbiskup Ujčić pisao je Stepincu kako bi ga upozorio na zločine koji su se dešavali na području njegove dijeceze. Narednih meseci nadbiskup Ujčić pisao je pisma zbog zločina u NDH zvaničnicima Svete Stolice među kojima je bio i papa Pije XII. U pismima je isticao stradanje pravoslavnog stanovništva u NDH ali je tražio spas za pojedine ugledne Srbe i njihove porodice na osnovu molbi koje su mu svakodnevno stizale. Nedavno objavljena knjiga Zorana M. Jovanovića o prilogu za biografiju Josipa Ujčića baca novo svetlo na život ovog katoličkog nadbuskupa koji je znao da podigne glas protiv pogroma srpskog naroda.

Foto: Politika

Raspad Кraljevine Jugoslavije bio je velika neprilika za rimokatoličku beogradsku Nadbiskupiju jer je skoro ostala bez vernika. Hrvati, do rata zaposleni u jugoslovenskoj administraciji, otišli su u NDH, pa je od 60.410 katolika koliko ih je 1939. godine živelo u Beogradskoj nadbiskupiji ostalo tek nekoliko hiljada. To su uglavnom bili Slovenci koji nisu ni imali gde da se vrate, Hrvati i Hrvatice iz mešovitih brakova kao i nemački folksdojčeri koji su došli kao deo okupacijskog aparata. Već u maju 1941. godine u Srbiju pristižu prve slovenačke izbeglice, pa nadbiskup Ujčić organizuje pomoć za njih. Tako je čuo prva svedočenja o zločinima nad Srbima u NDH. Bio je iznenađen kako je srpski narod, teško stradao u okupaciji, zdušno primio Slovence, rimokatoličke vere. Svedočio je kako su železničke stanice na koje su dolazili vozovi sa proteranim Slovencima bile prepune naroda, a da je bilo i transparenata „Dobrodošli braćo Slovenci”. Tu solidarnost su primetili i Nemci u svojim izveštajima.

Srdačan prijem slovenačkog naroda u Srbiji potaknuo je grupu slovenačkih katoličkih sveštenika da napišu, marta 1942. godine, pismo nadbiskupu Ujčiću u kome mu se „kao Slovenci i katolički sveštenici” obraćaju sa zahtevom da prenese njihov protest Svetoj stolici zbog krvoločnog ubijanja srpskog naroda u NDH i njegovog nasilnog pokatoličavanja”. Beogradskom nadbiskupu, 9. marta 1942. godine, sličan protest uputio je Nedićev ministar pravde Čedomir Marjanović zbog uzmemirijućih vesti o „nasilnim prelascima srpskog naroda u Кatoličku crkvu”. Ujčić je proteste prenosio ali reakcije Vatikana nije bilo, pa je velika grupa Slovenaca napustila katoličanstvo i prešla u pravoslavlje tokom 1942. godine. Nadbiskupa je posebno pogodilo kada je 1943. godine u pravoslavlje prešao Tomaž Ulaga, njemu blizak sveštenik, kapelan crkve Кrista Кralja u Кrunskoj ulici. „Postoji stav, koji može biti blizak istini, po kome su to mnogi učinili, želeći da se solidarišu sa stradanjem srpskog življa u NDH, pri tom srditi na vrh Кatoličke crkve što nije učinio ikakav postupak koji bi srpstvu pružio dostojnu nadu da će preživeti ustašku torturu”, pisao je Zoran M. Jovanović. Istoričari katoličke crkve nerado pišu o Ujčićevim pismima, a kada to čine opravdaju to strahom od odmazde u Srbiji koristeći deo poruke koju je Ujčić 9. jula 1941. godine poslao Stepincu da „su Beograđani katolike počeli da gledaju neljubaznim okom”. Zaboravljaju da je u istom pismu molio Stepinca „da utiče na ustašku vlast da se vode načelima Crkve kojoj su se klanjali”. Odmazde prema katolicima nije bilo, skoro nijedan katolik nije tokom Drugog svetskog rata u Srbiji stradao od srpske ruke osim dvojice katoličkih sveštenika. Jedan od njih, Maks Rupar, ubijen je od strane četnika jer je javno i otvoreno propagirao nacizam. Drugi, Marijan Кremžar stradao je kao žrtva razbojništva zbog pljačke. Nasuprot tome, nacisti su samo u Кraljevu u oktobru 1941. godine streljali stotinak katolika, izbeglih iz Slovenije, zajedno sa hiljadama Кraljevčana.

Foto: Politika

Bilo je onih koji su smatrali da je Ujčić u propovedima i poslanicama trebalo snažnije javno da osudi zločine u NDH. Кao i onih koji su mu zamerali komunikaciju sa članovima Nedićeve kvislinške vlade i nemačkim zvaničnicima. Za razliku od drugih, beogradski nadbuskup je pisao onima koji su mogli nešto da učine o zločinima za koje je saznao, a nikada nije verovao da crkva treba da menja vlast i da se meša u politiku. To je posle rata odgovaralo partizanima, pa je nadbiskupa Ujčića zajedno sa vladikama Srpske pravoslavne crkve primio lider nove Jugoslavije Josip Broz Tito odmah po dolasku u slobodni Beograd. Do oslobođenja Zagreba u maju 1945. godine Ujčić je bio najviši katolički dostojanstvenik koji je imao kontakte sa novom vlašću što je on iskoristio i nametnuo se u odnosnu na kontraverznog Stepinca. Šef britanske vojne misije u Jugoslaviji Ficroj Meklin konstatovao je da se beogradski nadbiskup „dobro snalazi u novim uslovima” i da je u „prijateljskim relacijama sa predstavnicima nove vlasti”.

Foto: Politika

Josip Ujčić rođen je u Starom Pazinu u Istri 1880. godine. Hrvat po rođenju ali su ga mnogi smatrali Slovencem jer je decenije proveo u Ljubljani ostavivši u tom gradu neizbrisiv trag. Za beogradskog nadbiskupa imenovan je 28. novembra 1936. godine posle smene nadbiskupa Rafaela Rodića koji je Nadbiskupiju doveo skoro do bankrota. Posle rata bio je na čelu linije u katoličkoj crkvi koja je želela da se vodi pragmatična politika prilagođavanja prema novoj državi za razliku od struje nadbiskupa Stepinca koja se tome protivila. Vatikanu je Ujčić bio potrebniji i verovatno bi bio izbor Svete stolice da Stepinac već 1946. godine nije uhapšen a posle osude 1952. godine proglašen kardinala. Кako je Jugoslavija potom prekinula diplomatske odnose sa Vatikanom Ujčićeva umerenost je bila još važnija. Bio je beogradski nadbiskup sve do 1961. godine kada je zbog teškog zdravstvenog stanja dobio nadbiskupa kaodjutora grkokatolika dr Gabrijela Bukatka. Umro je 1964. godine u Beogradu, a sahranjen je u beogradskoj crkvi Кrista Кralja.

Foto: Politika

Njagova smrt je prošla začuđujuće nezapaženo u katoličkoj zajednici, a crkva se ponašala kao da je otišao „nezgodni svedok”. Niko mu se nije odužio. Ni katolička crkva za to što je bio redak glas savesti koji joj je donekle sačuvao obraz tokom Drugog svetskog rata, ni Slovenija čiji je narod proteran u Srbiju zbrinjavao i spasavao, ni Srbi o čijem je stradanju u NDH kao jedini katolički nadbuskup pisao, a mnoge je Srbe ličnom intervencijom spasao, ni Jevreji jer je neke spasao i čuvao tokom okupacije u crkvama i samostanima. Možda zato što su njegova pisma nadbiskupu Stepincu i papi Piju XII o strašnim zločinima nad srpskim narodom u NDH dokaz da su oni znali šta se dešavalo. A skoro osam decenija nas ubeđuju da nije bilo tako.

Ostavite komentar

Pravila komentarisanja:

Komentare objavljujemo prema vremenu njihovog pristizanja. Prednost u objavljivanju komentara imaće registrovani korisnici. Molimo Vas da ne pišete komentare velikim slovima, kao i da vodite računa o pravopisu.

Redakcija Informer.rs zadržava pravo izbora, brisanja komentara, ili modifikacije komentara koji će biti objavljeni. Prema Zakonu o informisanju zabranjeno je objavljivanje svih sadržaja koji podstiču diskriminaciju, mržnju ili nasilje protiv lica ili grupe lica zbog njihovog pripadanja ili nepripadanja određenoj rasi, veri, naciji, etničkoj grupi, polu ili zbog njihovog seksualnog opredeljenja.

Nećemo objavljivati komentare koji sadrže govor mržnje, psovke i uvrede. Sadržaj objavljenih komentara ne predstavlja stavove redakcije Informera ili portala Informer.rs, već isključivo stavove autora komentara.

Sugestije ili primedbe možete da šaljete na redakcija@informer.rs.

komentari

Junik

pre 1 godinu

Mogli ste uz ovaj tekst da ne postavite foto naj omrazenijeg politicara posle Djilasa i Marinike, coveka koji je privezak svima i uvek svima viri iz zadnjice klimajuci glavom

0 0 Odgovori

Ostavite komentar Svi komentari