Dan Republike Srpske Krajine: Na Nikoljdan donet ustav koji je označio krvavu borbu za život i državu jednog naroda!

Republika Srpska Krajina (skraćeno RSK, ili Srpska Krajina ili samo Krajina), bila je država u jugoistočnoj Evropi. rpska Krajina se većim dijelom svoje teritorije prostirala na području nekadašnje Vojne krajine. Ujedinjeni su prostor SAO Krajine (Severna Dalmacija, Lika, Kordun i Banija), SAO Zapadna Slavonija i SAO Zapadni Srem, Istočna Slavonija i Baranja.

Odlukom konstitutivnog srpskog naroda doneta je jednoglasna odluka da krajiški Srbi ne žele da žive odvojeno od ostalih Srba te je proglašenje nezavisnosti Krajine usledilo kao reakcija na proglašenje nezavisnosti Hrvatske po principu konstitutivnosti.

Srpska Krajina je postojala između 1991. i 1995. godine i osnovana je na teritoriji Republike Hrvatske u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Glavni grad je bio Knin sa 12.331 stanovnika. Osim Knina, veći gradovi su bili Vukovar (44.639 stanovnika) i Petrinja (18.706 stanovnika). Srpska Krajina je 1991. godine imala 470.000, a 1993. godine 435.000 stanovnika. Prostirala se na površini od 17.040 km². Uspostavljena je moneta krajiški dinar i za himnu je proglašena stara himna kraljevine Srbije "Bože pravde" što je prvi put da se ova himna zvanično vraća u upotrebu.

Većinu teritorije je Srpska Krajina izgubila tokom hrvatskih vojnih operacija Bljesak i Oluja 1995. godine. Ostatak Srpske Krajine u istočnoj Slavoniji, Baranji i Zapadnom Sremu, prema Erdutskom sporazumu kroz prelaznu upravu Organizacije ujedinjenih nacija, integrisan je u sastav Republike Hrvatske januara 1998. godine.

Informer

Srpska Krajina se graničila sa Republikom Hrvatskom, Mađarskom, Saveznom Republikom Jugoslavijom, Republikom Bosnom i Hercegovinom i Republikom Srpskom.

Srbi su na teritoriji buduće Srpske Krajine živeli još od srednjeg veka, pre početka invazije Osmanskog carstva na Balkansko poluostrvo. Na primer, prvo pominjanje Srba u Sremu, Slavoniji i Dalmaciji datira još od 7. veka. Srbi su tada većinom bili naseljeni u oblastima južne Dalmacije, gde su osnovali nekoliko svojih kneževina. Prvi srpski manastir na teritoriji Kraljevine Dalmacije i Hrvatske bio je manastir Krupa, kog su prema predanju 1317. godine osnovali monasi iz manastira Krupe na Vrbasu, a manastir su pomagali srpski kraljevi Stefan Milutin, Stefan Dečanski i Stefan Dušan.

Nakon što su Treći rajh i njegovi saveznici okupirali Kraljevinu Jugoslaviju, stvorena je Nezavisna Država Hrvatska, na čelu sa ustašama. Oni su se pridržavali velikohrvatske ideologije i odlikovali su se krajnjom srbofobijom, što je rezultiralo genocidom nad Srbima. Ustaše su uspostavile i mrežu koncentracionih logora. Tačan broj žrtava genocida nije poznat, oko 800.000 ljudi je mučki ubijeno, prema srpskim izvorima. Značajan broj žrtava je stradao u hrvatskim koncentracionim logorima. Oko 240.000 Srba je prisilno prekršteno u rimokatoličanstvo, a oko 400.000 Srba je proterano u Područje Vojne uprave u Srbiji.

U januaru 1991. godine osnovano je ministarstvo unutrašnjih poslova Krajine, koje je objedinilo sve sekretarijate unutrašnjih poslova koji nisu bila pod kontrolom Zagreba. U februaru 1991. SAO Krajina se ujedinila sa teritorijama severne Dalmacije i Like, gdje su većinu stanovništva činili Srbi. Srpsko nacionalno vieće i Izvršeno veće SAO Krajine su 28. februara 1991. usvojili rezoluciju o otcepljenju od Hrvatske na osnovu rezultata referenduma i tražili su da ostanu u sastavu SFRJ. Skupština SAO Krajine je 16. maja doniela rešenje o prisjedinjenju Krajine Jugoslaviji.

Autonomna oblast Slavonija, Baranja i Zapadni Srem proglašena je 25. juna 1991. godine, a potom je 25. septembra iste godine preimenovana i od tada je postojala pod nazivom Srpska oblast Slavonija, Baranja i Zapadni Srem. Kasnije je na području zapadne Slavonije organizovana Srpska autonomna oblast Zapadna Slavonija.

U leto 1991. u Krajini su počele borbe između hrvatskih paravojnih formacija i pripadnika hrvatskog MUP-a na jednoj strani i srpske milicije na drugoj. Postepeno se u sukobe uključivala JNA, iz koje su u proleće 1991. masovno dezertirali vojnici hrvatske nacionalnosti. Učešće JNA u sukobima se povećalo kada su hrvatski odredi započeli tzv. „blokadu kasarni” u septembru 1991. godine.

Informer

U proleće 1991. godine na teritoriju SAO Krajine počele su dolaziti izbeglice sa teritorije pod kontrolom Zagreba. Neki od njih su otišli u Srbiju ili Crnu Goru, a oko 100.000 je ostalo u Krajini. Crveni krst Jugoslavije je 1991. godine prijavio oko 250.000 izbeglica srpske nacionalnosti sa teritorije pod kontrolom Zagreba. Izbeglice su pristizale do primirja u januara 1992. godine.

Srpske autonomne oblasti su se 19. decembra 1991. godine ujedinile u Republiku Srpsku Krajinu. Prema usvojenom ustavu, Srpska Krajina je nacionalna država srpskog naroda i država svih građana koji u njoj žive. Određeni su državni simboli zastava, grb i himna. Milan Babić sa dužnosti predsednik vlade prešao na dužnost predsednika države. Proglašen je suverenitet Srpske Krajine.

Tokom 1991. godine hrvatska garda i policija su počinile brojne zločine nad srpskim civilnim stanovništvom. Najpoznatija mesta u kojima su zločini počinjeni su Gospić, Sisak, Vukovar i sela u Zapadnoj Slavoniji.

U januaru 1995. godine ambasador SAD u Hrvatskoj Piter Galbrajt predložio je Srpskoj Krajini i Hrvatskoj „Plan Z-4”. Predlagao je autonomiju za Kninsku Krajinu, a za Zapadnu Slavoniju i Istočnu Slavoniju, Baranju i Zapadni Srem potpunu integraciju u sastav Hrvatske. Usvajanje ovog plana, predsednik Hrvatske Tuđman je smatrao političkim samoubistvom, međutim pod pritiskom američkih diplomata obećao je da će to pitanje razmotriti u dalekoj budućnosti.

Umesto da nastavi diplomatske kontakte, hrvatska vlada je odabrala vojno rešenje pitanja. Republika Srpska Krajina je likvidirana u maju i avgustu 1995. godine tokom hrvatskih vojnih operacija Bljesak i Oluja. Tokom operacije Bljesak, Hrvatska vojska je zauzela srpsku enklavu Zapadnu Slavoniju. U pokušaju da spreči hrvatsku ofanzivu, predsednik Martić je naredio raketiranje Zagreba, što je i učinjeno. Nakon toga, raketiranje Zagreba je smatrano ratnim zločinom. Međutim, to nije omelo sprovođenje hrvatske ofanzive. Prema podacima srpske strane, a takođe i međunarodne organizacije za ljudska prava, tokom operacije Bljesak počinjeni su brojni zločini nad srpskim civilnim stanovništvom, uključujući i decu.

Informer

Sledeća vojna operacija je bila Oluja, tokom koje su hrvatska vojska i policija okupirale najveći deo Srpske Krajine. Sa teritorije Srpske Krajine je izbjeglo 230.000 do 250.000 Srba. Tokom i nakon operacije Oluja, hrvatski vojnici su počinili brojne zločine nad kolonama izbeglica i protiv preostalog civilnog stanovništva. U presudi Haškog tribunala hrvatskim generalima Gotovini i Markaču stoji da je operacija Oluja bila deo zajedničke zločinačke namere, koju je organizovalo hrvatsko vojno i političko rukovodstvo, ali su oni kasnije oslobođeni krivice. Cilj operacije je bio proterivanje i uništavanje Srba iz Hrvatske i naseljavanje Krajine Hrvatima.

Republika Srpska Krajina, iako ne tako dugog postojanja, bila je dokaz borbe srpskog naroda za slobodu svete srpske teritorije, koja je od vajkada pripadala Srbima.