Kolumna Dragutina Matanovića: Stradanje Srba u BiH tokom Drugog svetskog rata

Kolumna Dragutina Matanovića o stradanju Srba u Drugom svetskom ratu.

Ovaj tekst posvećujem svim Srbima iz Bosne i Hercegovine nad kojima su tokom čitavog krvavog 20. stoleća izvršeni najstravičniji, nezamislivi zločini. I tokom režima Benjamina Kalaja, i tokom Prvog i Drugog svetskog rata. I tokom građanskog rata u BiH devedestih godina prošlog veka. Ove redove posebno posvećujem svim onim Srbima koji su bili primorani da napuste vekovna ognjišta i grobove predaka i prebegnu u Srbiju, spasavajući živote pred austrougarskim, nemačkim, hrvatskim i muslimanskim noževima. Dok je Srbija slobodna država – njihovo stradanje nikad neće biti zaboravljeno!

Nakon što su sile Osovine okupirale i rasparčale Kraljevinu Jugoslaviju, Bosna i Hercegovina je ušla u sastav Nezavisne Države Hrvatske. Od aprila 1941. za Srbe na ovoj teritoriji počinje višegodišnji pakao na zemlji.

Nekoliko dana nakon što je Slavko Kvaternik proglasio stvaranje ustaške države, u pojedinim delovima BiH je došlo do prvih zločina koje su počinili hrvatski zaštitari i naoružani seljaci, uglavnom na poziv katoličkih sveštenika. Upečatljivo je da su se masovni zločini dešavali uoči velikih pravoslavnih praznika, 1941. oko Đurđevdana i Vidovdana, pa Svetog Ilije – što čitavom poduhvatu daje karakter verskog rata. Srbi 1941. to tada nisu tako videli: mnogi od njih odlazili su na jame i mesta stratišta bez ikakvog otpora, ne mogavši da razumeju da ma kakva država tako postupa prema svojim građanima. Divlji teror nad Srbima se početkom leta 1941. pretvorio u organizovani genocid, koji je naročito bio krvav u istočnoj Hercegovini, gde su ustaše pobile nekoliko stotina Srba u Trebinju, Nevesinju, Bileći i Ljubinju.

Jedan od najkrvavijih zločina desio se početkom avgusta 1941. u selu Prebilovci kod Čapljine, kada su ustaše pobile 826 od 994 stanovnika. U jednoj prostoriji je pronađena zaklana učiteljica i njenih 120 učenika. Dok su činili ove monstruozne zločine, ustaše su dovele romski orkestar koji je pod pretnjom smrću svirao čitavo vreme. Najveći broj leševa je nakon toga bačen u jamu Golubinka.

Stvaranjem NDH, najveći deo muslimana u BiH se deklarisao kao „hrvatsko cvijeće“ i stupio u ustaške redove. Muslimani su velika zverstva počinili u Podrinju i na Ozrenu, gde je stanovništvo pojedinih sela bilo potpuno istrebljeno. Kao u vreme najgore turske vladavine, muslimani su meštane Rašića Gaja kod Vlasenice nabijali na kolac, a žene masovno silovali. Kada je krajem 1941. formirana zloglasna Crna legija, njene redove uglavnom su popunili muslimani iz istočne Bosne. Najteži zločin koji je ova ustaška jedinica počinila dogodio se u proleće 1942. u selima Stari Brod i Miloševići kod Višegrada. Tom prilikom je ubijeno oko 6.000 nenaoružanih srpskih civila, a najveći broj ljudi je zaklan i bačen u Drinu. Pošto su žene masovno silovane naočigled prisutnih, nekoliko desetina ponosnih Srpkinja je izvršilo samoubistvo skokom u hladnu Drinu, ne bi li spasile svoju devojačku čast. Ponovilo se ono što je već bilo viđeno u Prvom srpskom ustanku na Savi ili pak u Drugom, na Zapadnoj Moravi.

Jedan od najkrvavijih zločina u Bosanskoj krajini dogodio 7. februara 1942. godine u selima Drakulić, Šargovac i Motike kod Banja Luke. U zločinu je lično učestvovalo nekoliko katoličkih sveštenika, među kojima i zloglasni Miroslav Filipović-Majstorović, poznat kao Fra Sotona. Za samo jedan dan, ustaše su zaklale oko 2.300 srpskih civila. Ubijeno je i 551 dete, među kojima i 54 đaka koji su zaklani u osnovnoj školi „Đura Jakšić“ u Šargovcu. Ovo je bio najveći pomor srpske dece – đaka u jednom danu, čak veći i od poznatog streljanja u Šumaricama.

Genocid NDH izvršen je i na Kozari, kada je početkom juna 1942. pokrenuta nemačko-ustaška ofanziva. Usled borbenih dejstava i straha od odmazdi, veliki broj civila sa šireg područja je izbegao na planinu, gde se ubrzo našao u neprijateljskom obruču. Nakon jednomesečnih borbi usledilo je sistematsko čišćenje ove planine od srpskog življa. Procenjuje se da je život izgubilo oko 20.000 srpskih civila, dok je oko 68.000 deportovano, uglavnom u logore Jasenovac i Stara Gradiška, odakle se retko ko vratio živ. Među njima je bilo oko 23.000 dece, koja su stradala u logorima Jastrebarsko i Sisak, jedinim logorima za decu u čitavoj Evropi!

Pored bezbroj zločina, ustaše su u BiH formirale niz logora za Srbe, poput Vile Luburić u Sarajevu, Kruščice u Travniku, zatim u Doboju, Rogatici, Višegradu, Maglaju, Zenici i drugim mestima. Nema grada koji u ratu nije postao Jasenovac u malom: čak su i male srpske zajednice u gradovima u zapadnoj Hercegovini bile u celosti istrebljene. Stradali su i Srbi Sarajeva i Tuzle, kasnijih simbola „bratstva i jedinstva“.

P.S. Aleksandar Vučić: „Svi oni koji su došli u Srbiju, prognani, proterani ili trbuhom za kruhom, su naši građani i među nama nema razlike i nikada neće biti“.

Ostavite komentar

Pravila komentarisanja:

Komentare objavljujemo prema vremenu njihovog pristizanja. Prednost u objavljivanju komentara imaće registrovani korisnici. Molimo Vas da ne pišete komentare velikim slovima, kao i da vodite računa o pravopisu.

Redakcija Informer.rs zadržava pravo izbora, brisanja komentara, ili modifikacije komentara koji će biti objavljeni. Prema Zakonu o informisanju zabranjeno je objavljivanje svih sadržaja koji podstiču diskriminaciju, mržnju ili nasilje protiv lica ili grupe lica zbog njihovog pripadanja ili nepripadanja određenoj rasi, veri, naciji, etničkoj grupi, polu ili zbog njihovog seksualnog opredeljenja.

Nećemo objavljivati komentare koji sadrže govor mržnje, psovke i uvrede. Sadržaj objavljenih komentara ne predstavlja stavove redakcije Informera ili portala Informer.rs, već isključivo stavove autora komentara.

Sugestije ili primedbe možete da šaljete na redakcija@informer.rs.